Handreiking: wat mag je wel en niet aanpassen aan een monumentale kerk?

18-02-2023 | Aan de erfgoedsector wordt regelmatig gevraagd wat er kan of mag in een monument. De vraag komt vooral op bij exploitatie van de kerkruimte en bij het zoeken naar maatregelen voor verduurzaming en energiebesparingg. Het is niet makkelijk om een antwoord te formuleren op deze vraag. Daarom heeft het Gelders Genootschap in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een handreiking opgesteld: ‘Handreiking transformatieruimte voor kerkgebouwen’.

Transformatieruimte in kerkgebouwen

Welke ruimte is er om een kerkgebouw aan te passen, te transformeren? De zoektocht naar transformatieruimte geldt natuurlijk over de hele breedte van het erfgoed. Dit onderzoek is echter specifiek gericht op kerkgebouwen. Daarbij blijkt dat de transformatie van kerken bijzonder is en gepaard gaat met veel spanningen. Waardoor komt dat precies?

Kerkgebouwen spelen een grote rol in ons collectieve geheugen. Een kerk bouwen was tot diep in de jaren ‘60 de meest eervolle opdracht voor een architect. Ze vormen ankerpunten in ons landschap, onze steden en dorpen en ze zijn verweven met veel levensgebeurtenissen. Kerkgebouwen zijn bovendien belangrijke culturele locaties met onder andere historische schilderingen, interieurs en objecten zoals preekstoelen en orgels. Maar kerkgebouwen zijn hun religieuze functie aan het verliezen. Er is berekend dat tot 2030 circa 1700 kerkgebouwen aan hun functie worden onttrokken. Dit is een bijverschijnsel van een grote maatschappelijke verandering, meer gericht op persoonlijke vrijheid en minder opsaamhorigheid. Deze ontwikkeling raakt ons dus allemaal, als erfgoedprofessional én als mensen