Oproep grote stadskerken: investeer in onze maatschappelijke rol

13-04-2022, GKO | ‘Gemeentes en provincies: investeer in het structureel programmeren van grote stadskerken als maatschappelijke betekenisdragers’. Zo luidt de oproep van de directeuren van een aantal grote stadskerken naar aanleiding van de uitkomsten van een onderzoek onder deze kerken door Berenschot. 

De afgelopen jaren is er door rijk, provincies en gemeenten substantieel geïnvesteerd in de grondige restauratie van iconische grote stadskerken. Het beleid van de organisaties van deze kerken was tot die tijd gericht op de instandhouding van de gebouwen. Ondertussen raakt dit beleid achterhaald vanwege de kansen die er zijn om deze betekenisvolle gebouwen actief cultureel en maatschappelijk te programmeren. Deze programmering vraagt echter om andere organisatiemodellen en financiële ondersteuning. Een mooie etalage (gebouw) verdient mooie producten (programmering). 

Onder de meerderheid van de Nederlandse grote stadskerken is er sprake van een ingrijpende ‘cultuuromslag’. De betekenis van deze gebouwen is, met toenemend cultureel gebruik, volop in beweging. De organisaties achter het behoud en de ontwikkeling van de grote stadskerken zitten al vol in deze transitie waarbij de betekenislagen van de gebouwen meer op de voorgrond komen te staan. Er liggen ambitieuze plannen voor het structureel aanbieden van aantrekkelijke en laagdrempelige programmering voor een breed en divers publiek. De organisaties agenderen het samenbrengen van mensen in een polariserende samenleving, maar spelen ook in op de noodzaak om binnensteden aantrekkelijk te houden na teruglopende retail. In de praktijk zien de directies van de grote kerken zich in hun missie beperkt vanwege de wankele financiële posities en hun kleine organisaties. 

Wat is er nodig

• Een duurzame relatie met de gemeente met afspraken over de structurele culturele en maatschappelijke herprofilering; 

• Verankering van die afspraken in de gemeentelijke culturele basisinfrastructuur; 

• Het door Berenschot aangereikte Iglo-model benutten om te komen tot prestatieafspraken. Het model maakt inzichtelijk welk deel van de publieke/gemeentelijke financiering wordt besteed aan welk soort lasten (‘voorzieningen’, ‘cultureel-maatschappelijke activiteiten met gemeentelijke prioriteit’, en ‘vrije ruimte’ met overige activiteiten). 

Onderzoek

Op verzoek van het Grote Kerken Overleg deed Berenschot onderzoek, via gesprekken en een enquête, onder twaalf directies van grote stadskerken. De verkenning leverde inzichten op ten aanzien van een aantal strategische uitdagingen. 

Aan het onderzoek namen de volgende stadskerken deel: Grote Kerk Breda, Oude Kerk Amsterdam, Nieuwe Kerk Amsterdam, Laurenskerk Rotterdam, Pieterskerk Leiden, Stevenskerk Nijmegen, Stadsherstel Amsterdam, Eusebiuskerk Arnhem, Westerkerk Amsterdam, Akerk Groningen, Academiehuis Zwolle, Grote Kerk Naarden. 

Download het onderzoeksrapport

Bron: Grote Kerken Overleg